తిరుపతి లో చూడాల్సిన శ్రీ వెంకటేశ్వర స్వామి ఆలయం గురించి ఇప్పుడు మనం తెలుసుకుందాం….

ప్రపంచంలోనే అత్యధిక ఆదాయం వచ్చే హిందూ దేవాలయంగా ఆంధ్రప్రదేశ్‌లోని ‘తిరుమల తిరుపతి దేవస్థానం’కు గుర్తింపు ఉంది. కలియుగ ప్రత్యక్ష దైవం వేంకటేశ్వర స్వామి కొలువై ఉన్న తిరుమల క్షేత్రానికి దేశ, విదేశాల నుంచి నిత్యం వేలాది మంది భక్తులు తరలి వస్తుంటారు.

కోరిన కోర్కెలు తీర్చే కొంగు బంగారంగా తిరుమల క్షేత్రం విరాజిల్లుతోంది. నిత్యం వేలాది మంది భక్తులతో ఏడుకొండలు సందడిగా కనిపిస్తాయి. కలియుగ కాలంలో పరీక్షలు, కష్టాల నుంచి మానవాళిని రక్షించడానికి భగవంతుడు ఇక్కడ స్వయంగా వెలిశారని భక్తుల నమ్మకం. అందుకే తిరుమలకు ‘కలియుగ వైకుంఠం’ అనే పేరు కూడా వచ్చింది. తిరుమల కొండపై స్వచ్ఛత, పరిశుభ్రత, తాగునీరు, ఆహార సదుపాయాలు, శ్రీ వెంగమాంబ నిత్యాన్నదాన సత్రం నిత్యం వేలాది మంది భక్తులకు ఉచితంగా శ్రీవారి అన్నప్రసాదం అందించే తీరు విదేశీ యాత్రికులను సైతం ఆశ్చర్యానికి గురిచేస్తాయి.

ఆలయ విశిష్టత:

పురాణ ప్రాముఖ్యత:
శ్రీ మహావిష్ణువు, భక్తుల కష్టాలను తొలగించేందుకు కలియుగంలో శ్రీ వెంకటేశ్వర స్వామిగా అవతరించారు. ఈ ఆలయం మహాభారత, రామాయణ వంటి పురాణాల్లో ప్రస్తావించబడింది.

స్థానం మరియు అందం:
తిరుమల ఏడుకొండలపై విరాజిల్లుతున్న ఈ ఆలయం ప్రకృతితో మేళవించబడిన అద్భుతం. ఈ ఏడుకొండలు శేషాచల పర్వతాలుగా ప్రసిద్ధి చెందాయి.

తిరుమల నైవేద్యం:
తిరుపతి లడ్డూ ప్రపంచ ప్రసిద్ధి పొందిన ప్రసాదం. భక్తులు స్వామివారికి తమ మొక్కులు తీర్చేందుకు నైవేద్యాలను సమర్పిస్తారు.

ముఖ్య ఉత్సవాలు:

బ్రహ్మోత్సవం:
ప్రతి సంవత్సరం సెప్టెంబర్ లేదా అక్టోబర్ నెలల్లో నిర్వహించే ఈ ఉత్సవం వేలాది భక్తులను ఆకర్షిస్తుంది.

పవిత్రోత్సవం:
ఆలయ పవిత్రతను కాపాడేందుకు నిర్వహించే ప్రత్యేక పూజ.

దర్శనం మరియు సమయాలు:

సర్వదర్శనం: ఉచితంగా అందించే దర్శనం.
సుదర్శనం: ఆన్లైన్ టికెట్ ద్వారా వేగవంతమైన దర్శనం.
కల్యాణోత్సవం, అర్చన, అంగప్రదక్షిణ వంటి ప్రత్యేక సేవలు.

ప్రయాణ వివరాలు:

రైలు మార్గం: తిరుపతి రైల్వే స్టేషన్ ద్వారా అందుబాటులో ఉంటుంది.

విమాన సేవలు: తిరుపతి విమానాశ్రయం.

రోడ్డు మార్గం: బస్ సౌకర్యాలు అన్ని ప్రధాన నగరాలనుంచి లభిస్తాయి.

తిరుమల క్షేత్రం విశిష్టత

తిరుమల కొండలు శేషాచలం కొండల్లో భాగంగా ఉన్నాయి. తిరుపతి కొండలు సముద్ర మట్టానికి 853 మీటర్ల ఎత్తులో ఉన్నాయి. పురాణాల ప్రకారం ఏడుకొండలలో వేంకటేశ్వర స్వామి స్వయంగా అక్కడ వెలిశారని చెబుతుంటారు. హిందూ పుణ్యక్షేత్రంగా తిరుమలకు 15 వందల ఏళ్ల పైగా చరిత్ర ఉందని చెబుతుంటారు. మొట్టమొదటగా, వైఖానస అర్చకుడు గోపీనాథ దీక్షితులు శ్రీవారి మూర్తిని.. స్వామి పుష్కరిణి చెంత, చింత చెట్టు క్రింది చీమల పుట్టలో గుర్తించారని చర్చించుకుంటారు. శ్రీవారి మూర్తిని ప్రస్తుతం ఉన్న ప్రదేశంలో ప్రతిష్ఠించి, అర్చించినట్లు పురాణాలు చెబుతున్నాయి. అప్పటి నుంచి గోపీనాథ దీక్షితుల యొక్క వంశీయులే పరంపరగా స్వామి వారి పూజా కైంకర్యాల నిర్వహణ చేస్తున్నారు. పల్లవ రాజవంశం, రాజవంశం, విజయనగర రాజులు వెంకటేశ్వరస్వామిని ఆరాధించారు.

తిరుమల మెట్ల మార్గం, ఘాట్ రోడ్డు నిర్మాణం

19వ శతాబ్దం ప్రారంభంలో బ్రిటిష్ వారి ఆగమనంతో, ఆలయ నిర్వహణ ఈస్ట్ ఇండియా కంపెనీ చేతుల్లోకి వచ్చింది. వారు ఆలయానికి ప్రత్యేక హోదాను ఇచ్చి కార్యకలాపాలలో జోక్యం చేసుకోకుండా ఉన్నారు. కొండపైన శ్రీవారి ఆలయం, విశాలమైన హథీరాంజీ మఠం తప్ప వేరే ఏ నిర్మాణాలూ ఉండేవి కావు. 1933లో టీటీడీ చట్టం ఫలితంగా తిరుమల తిరుపతి దేవస్థానాలు ఏర్పడే వరకు ఆరు తరాల మహంతుల పాలనలో ఉంది. 1933లో రూ.26 వేల ఖర్చుతో మెట్ల మార్గాన్ని అభివృద్ధి చేశారు. 1940ల నాటికి తిరుమలకు వచ్చే భక్తుల సంఖ్య క్రమంగా పెరగడం మొదలైంది. అప్పటి ఉమ్మడి మద్రాసు ప్రభుత్వం కొండమీదకు రోడ్డుమార్గంపై ఆలోచన చేసింది.

తొలి రోజుల్లో తిరుమల కొండపైకి ఎడ్ల బండ్లు

తిరుపతి – తిరుమల కొండ మధ్య మొదట్లో ఎద్దుల బండ్లు, గుర్రపు బండ్లు తిరిగేవట. నెమ్మదిగా దేవస్థానమే తిరుమల -తిరుపతి మధ్య రెండు బస్సులను ప్రారంభించింది. బస్సుల సంఖ్య పెంచుకుంటూ పోవడంతో సౌకర్యాలు కూడా అలా పెరిగాయి. బ్రిటిష్ అధికారులతో కూడిన సర్వే బృందాలు పరిశీలించి.. 1944 ఏప్రిల్ నాటికి అలిపిరి నుంచి తిరుమల దాకా ఘాట్‌ రోడ్డు నిర్మాణం పూర్తి చేశారు.

తిరుమల తిరుపతి దేవస్థానాల చట్టం

1951లో మద్రాస్ హిందూ మత, ఛారిటబుల్ ఎండోమెంట్ చట్టం పరిధిలోకివచ్చింది. 1966లో ఈ ఆలయాన్ని ఆంధ్రప్రదేశ్ రాష్ట్ర దేవాదాయ శాఖ నియంత్రణలోకి వచ్చింది. 1979 ఆంధ్రప్రదేశ్ ఛారిటబుల్, హిందూ మత సంస్థలు, ఎండోమెంట్స్ చట్టం ప్రకారం.. తిరుమల తిరుపతి దేవస్థానాల చట్టం అమల్లోకి వచ్చింది. దీని ప్రకారం ఆలయ పరిపాలన కార్యనిర్వాహకాధికారి, ఆంధ్రప్రదేశ్ ప్రభుత్వం నియమించే ముగ్గురు సభ్యుల మండలికి అప్పగించారు. 1974లో రెండవ ఘాట్‌రోడ్డును (ప్రస్తుత ఎగువ రోడ్డు) కూడా నిర్మించారు. 1980లో టీటీడీ బోర్డు మెట్ల మార్గానికి పైకప్పు నిర్మించిన తర్వాత మరింత అభివృద్ధి చేసింది.

తిరుమల శ్రీవారి ఆలయంలో సేవలు

ఆలయంలోని రోజువారీ సేవలలో సుప్రభాత సేవ, తోమాల సేవ, అర్చన, కళ్యాణోత్సవం, డోలోత్సవం (ఊంజల్ సేవా), అర్జిత బ్రహ్మోత్సవం, అర్జిత వసంతోత్సవం, సహస్రదీపాలంకరణ, ఏకాంత సేవా ఉన్నాయి. ఆలయ వారపు సేవలలో సోమవారం విశేష పూజ, మంగళవారం అష్టాదల పాద పద్మారాధన, బుధవారం సహస్ర కలశాభిషేకం, గురువారం నిజపాద దర్శనం, సడలింపు, నేత్ర దర్శనం, తిరుప్పావడ, పూలంగిసేవ ఉన్నాయి. శనివారం, ఆదివారం వారపు సేవలు లేవు. ఆవర్తన సేవలలో జ్యైష్ఠాభిషేకం, ఆనివారా అస్థానం, పవిత్రోత్సవం, కోయిల్ ఆళ్వార్ తిరుమంజనం ఉన్నాయి.

తిరుమల లడ్డూ ప్రసాదానికి ప్రత్యేక గుర్తింపు

తిరుమల శ్రీవారి లడ్డూ ప్రసాదానికి ప్రపంచ ప్రఖ్యాతి దక్కింది. లడ్డూకి భౌగోళిక సూచిక గుర్తింపు లభించింది. అందుకే తిరుమల తిరుపతి దేవస్థానం మాత్రమే తయారు చేయడానికి, విక్రయించడానికి గుర్తింపు పొందింది. ఇతర ప్రసాదాలు స్వామివారికి నైవేద్యంగా ఉన్నాయి. అన్నప్రసాదాలలో చక్కెర పొంగలి (తీపి), పులిహోరా, మిర్యాల పొంగలి, కదంబం, దద్దోజనం ఉన్నాయి. వడ, దోస, అప్పం, జిలేబి, మురుకు, బొబ్బట్టు, పాయసం ఉన్నాయి. యాత్రికులకు ప్రతిరోజూ ఉచిత భోజనం పెడతారు.

తిరుమలకు పెరిగన భక్తుల రద్దీ

తిరుమల శ్రీవారిని సాధారణ రోజుల్లో 50 నుంచి 70 వేల మంది భక్తులు దర్శించుకుంటారు.. బ్రహ్మోత్సవాలు లాంటి ప్రత్యేక సందర్భాలు, పండుగలు, ఇతర సెలవు రోజుల్లో 90 వేల మంది వరకు భక్తులు వస్తుంటారు. ఏపీ ఆర్టీసీ బస్సులు, వ్యక్తిగత వాహనాల్లో తిరుమల కొండపైకి చేరుకోవచ్చు. తిరుమల శ్రీవారి మెట్లు, అలిపిరి నడక మార్గం ద్వారా కూడా నిత్యం వేలాది మంది భక్తులు కొండ పైకి చేరుకుంటారు.

తిరుమల స్థల పురాణం

స్థల పురాణం ప్రకారం, శ్రీనివాసుడు పద్మావతితో వివాహాఖర్చులకు కుబేరుడు నుంచి 1 కోటి 14 లక్షల బంగారు నాణాలను అప్పుగా పొంది, దేవ శిల్పి విశ్వకర్మను శేషాద్రి కొండలపై స్వర్గాన్ని సృష్టించమని కోరతాడు. ఆ అప్పు తన భక్తుల సమర్పించే వాటితో చెల్లిస్తానని చెప్తాడు. ఇప్పుడు టీటీడీకి రోజూ సగటున రూ.3 కోట్ల వరకు ఆదాయం వస్తోంది. తులాభారం సాంప్రదాయంలో ఒక భక్తుడు తన బరువుతో సమానంగా చక్కెర, బెల్లం, తులసి ఆకులు, అరటి, బంగారం, నాణేలు సమర్పిస్తారు. తిరుమలలో 365 రోజుల్లో 433 ఉత్సవాలు జరుగుతాయి. అందుకే భక్తులు ‘నిత్య కళ్యాణం – పచ్చ తోరణం’ అని చెబుతుంటారు.

తిరుమల శ్రీవారి బ్రహ్మోత్సవం, వైకుంఠ ద్వార దర్శనాలు ప్రత్యేకం

ఏటా స్వామివారికి టీటీడీ తొమ్మిది రోజుల బ్రహ్మోత్సవాలు నిర్వహిస్తుంది. మలయప్పస్వామి భార్యలు శ్రీదేవి, భూదేవితో, నాలుగు మాడ వీధుల్లో వాహనాలపై భక్తులకు దర్శనం ఇస్తారు. పెద్ద శేష వాహనం, చిన్న శేష వాహనం, హంస వాహనం, సింహ వాహనం, ముత్యపు పందిరి వాహనం, కల్పవృక్ష వాహనం, సర్వ భూపాల వాహనం, మోహిని అవతారం, గౌడ వాహనం, గరుడ వాహనం, హనుమంత వాహనం, స్వర్ణరథం, అశ్వ వాహనం, చక్ర స్నానం నిర్వహిస్తారు.

వైకుంఠ ఏకాదశి నాడు గరుడ వాహన సేవ కోసం లక్షలాదిమంది భక్తులు తరలివస్తారు. ఫిబ్రవరిలో జరుపుకునే రథసప్తమి పండుగ రోజు.. మలయప్ప స్వామి ఏడు వాహనాలలో తెల్లవారుజాము నుంచి అర్థరాత్రి వరకు భక్తులకు దర్శనమిస్తారు. ఇతర వార్షిక ఉత్సవాలలో ముఖ్యమైనవి శ్రీరామ నవమి, జన్మాష్టమి, ఉగాది, తెప్పోత్సవం, శ్రీ పద్మావతి పరిణయోత్సవం, పుష్ప యాగం, పుష్ప పల్లకి, మార్చి-ఏప్రిల్‌లో జరుపుకునే వసంతోత్సవం (వసంత పండుగ) లు ఉన్నాయి. అంతేకాదు తిరుమలో ప్రతి ఏటా తిరుమల శ్రీవారి వైకుంఠ ద్వార దర్శనాలు కూడా ఉంటాయి.

ఏడుకొండలు – ప్రత్యేకతలు

తిరుమల శ్రీవారి ఆలయం ఏడు కొండలపై ఉంది. ప్రధాన దేవతను సప్తగిరీషుడు, ఏడు కొండల దేవుడు అని కూడా పిలుస్తారు. ఏడు కొండలు ఆదిశేషుని ఏడు తలలను సూచిస్తాయని నమ్ముతారు. వృషభాద్రి – నంది కొండ, శివుడి వాహనం, విష్ణు అవతారం అంటారు. అంజనాద్రి – హనుమంతుని కొండగా పేరు ఉంది. నీలాద్రి- నీలా దేవి కొండ అని చెబుతారు. గరుడాద్రి లేదా గరుడాచలం – గరుడ కొండ, విష్ణువు వాహనంగా పేరు. శేషాద్రి లేదా శేషాచలం – విష్ణువు దాసుడైన శేషుని కొండ, ప్రధాన ఆలయం ఈ కొండపై ఉంది. నారాయణాద్రి – నారాయణ కొండగా చెబుతారు.. శ్రీవారి పాదాలు ఇక్కడ ఉన్నాయి. వెంకటాద్రి – వెంకటేశ్వరుని కొండగా పిలుస్తుంటారు.